سرویس سبک زندگی - حادثه‌ی تلخ مرز میلک بار دیگر چشم‌ها را به سوی سیستان‌و‌بلوچستان چرخاند. درگیری یک سرباز مرزبانی با دو زن سالمند دست‌فروش در پایانه مرزی میلک، ویدئویی را رقم زد که در شبکه‌های اجتماعی به‌سرعت پخش شد و خشم عمومی را برانگیخت. اما پشت این حادثه، داستانی عمیق‌تر نهفته است؛ داستان مردمانی که زیر سایه بحران آب، خشکسالی و بی‌کاری، برای تکه‌نانی به مرز پناه آورده‌اند. ...

به گزارش سرویس سبک زندگی جیرجیرک به نقل از برترین ها - برترین ها:  حادثه ی تلخ مرز میلک بار دیگر چشم ها را به سوی سیستان و بلوچستان چرخاند.  درگیری یک سرباز مرزبانی با دو زن سالمند دست فروش در پایانه مرزی میلک، ویدئویی را رقم زد که در شبکه های اجتماعی به سرعت پخش شد و خشم عمومی را برانگیخت. اما پشت این حادثه، داستانی عمیق تر نهفته است؛ داستان مردمانی که زیر سایه بحران آب، خشکسالی و بی کاری، برای تکه نانی به مرز پناه آورده اند.

مریم شکرانی در روزنامه شرق نوشت: اول آبان ساعت 15 در پایانه مرزی میلک شهرستان هیرمند دو زن سالمند دست فروش با سرباز مرزبانی وارد جدل می شوند و ناگهان سرباز به زنان سالمند حمله می کند و آنها را زیر مشت و لگد می گیرد. ویدئوی این تهاجم سرباز مرزبانی به زنان سالمند دست فروش به سرعت در شبکه های اجتماعی دست به دست می چرخد و باعث خشم کاربران ایرانی می شود.

در این میان، دادگستری سیستان و بلوچستان بلافاصله اطلاعیه می دهد که سرباز دستگیر شده و پرونده ای در دادسرای نظامی برای او تشکیل شده است. با این حال، مردم بومی منطقه می گویند بدرفتاری ها با دست فروشان مرز سابقه دار است و زنان بزرگ ترین قربانیان این بدرفتاری ها هستند. آنها توضیح می دهند که بحران آب بسیاری از باغات و مزارع را خشکانده و نبود کارخانه و راه سبب شده است تنها راه درآمد بسیاری از مردم منطقه و به ویژه زنان سرپرست خانوار، دست فروشی در مرز میلک باشد. اما کارکردن در مرز میلک راحت نیست.

در سایه بحران آب، ریشه کشاورزی خشکید

هیرمند در شمالی ترین نقطه سیستان و بلوچستان و درست در جوار افغانستان قرار دارد. حالا اما اوضاع هیرمند آخرالزمانی است؛ کشاورزان می گویند آسمان بخیل شده و افغانستان آب را بر ایران بسته است. باغ های انگور سیاه یکی یکی خشک شده اند و مزارع قندک، بامیه، ماش و گوجه فرنگی نیز سال هاست خشکیده اند و کشاورزان تهیدست شده اند.

در هیرمند که روزگاری بستر باغ ها و مزارع سبز و خرم بوده است، حالا تا چشم کار می کند بیابان تشنه لب دیده می شود و درخت های گز رنگ باخته در توفان شن و غبار. هیرمند نه کارخانه دارد و نه راه درست و حسابی و موسی می گوید که او و تقریبا تمام مردم منطقه درآمدی به جز یارانه نقدی ندارند؛ چرا که کار نیست و کشاورزی و باغ داری نیز تعطیل شده است.

اهالی منطقه می گویند برخی خانواده ها تک و توک رأس دامی دارند، اما تأمین آب و علوفه برای دام های هیرمند سخت ترین کار ممکن شده است و بسیاری از حیوانات تلف شده اند.

افغانستان آب را بست؛ هامون به نفس نفس افتاد

سقوط بارندگی در سیستان و بلوچستان در حالی رخ می دهد که افغانستان نیز برخلاف معاهده های موجود، آب را بر این منطقه بسته است. رودخانه های هیرمند به همراه خاش رود، فراه، هاروت رود، شوررود، حسین آباد و نهبندان به دریاچه هامون می ریزند. رود هیرمند، از رودهای پرآب فلات ایران، اصلی ترین رود در حوضه آبریز دریاچه هامون است که از بلندی های کوه های بابا در ۴۰ کیلومتری غرب کابل از رشته کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می گیرد و پس از مسافت هزارو ۱۰۰ کیلومتر وارد دریاچه هامون می شود. اما افغانستان سدهای متعددی روی رودخانه های مشترک مرزی با ایران بسته است؛ از سد کجکی تا بند کمال خان که حالا نفس را بر دریاچه هامون تنگ کرده و این دریاچه را به طور کامل خشکانده است.

مرز میلک، جایی که دستفروشی نان مردم است

در این میان، تنها راه درآمد بسیاری از مردم منطقه، مرز میلک است. میلک از گذرگاه های مهم مرزی بین ایران و افغانستان است. این گذرگاه بخشی از منطقه آزاد تجاری-صنعتی سیستان و در محدوده شهرستان هیرمند ایران، در فاصله ۲۶۱ کیلومتری شمال زاهدان، در جوار رودخانه مرزی مشترک پریان و نزدیکی شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز افغانستان قرار دارد.

پایانه مرزی میلک در سال ۱۳۸۴ در زمینی به مساحت ۱۲.۵ هکتار، با هدف توسعه حمل مسافر و ترانزیت کالا در جنوب شرق ایران و گسترش دادوستد منطقه ای، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد شد. بااین حال، این مرز سال هاست رونق چندانی ندارد؛ فقر جاده در سیستان و بلوچستان سبب شده است بسیاری از تولیدکنندگان علاقه ای نداشته باشند که از این مرز کالاهای خود را به افغانستان صادر کنند و البته بسیاری از رانندگان کامیون نیز تمایلی ندارند در این منطقه بی آب و علف و بدون هرگونه زیرساختی تردد کنند. حالا پایانه مرزی بیشتر محل مبادلات محدود مردم مرزنشین دو کشور شده است. در این میان، زنان سرپرست خانوار نقش پررنگی میان دست فروشان این منطقه دارند.

روایت مقام محلی از درگیری

یکی از مقامات محلی که نمی خواهد نام او منتشر شود، در این زمینه  می گوید: «به علت ضعف گارد گمرگ، عده ای از مرزنشینان وارد محوطه پایانه میلک می شوند و کالاهای اساسی مانند سوخت، روغن، آرد و... را به صورت محدود روی پل ابریشم برای معیشت خود می فروشند یا به روایتی قاچاق می کنند و سربازان مرزبانی این افراد را در بازه های زمانی مختلف متفرق می کنند و این زن سالخورده نیز گویا تعدادی بطری یک و نیم لیتری بنزین را در محل پل ابریشم به فروش می رساند. از طرفی میان سرباز هتاک و بانوی سالخورده درگیری لفظی رخ می دهد که منجر به ضرب و شتم زن سالخورده می شود. سرباز به تازگی وارد منطقه شده و درکی از شرایط منطقه نداشته است».

این مقام محلی در ادامه می گوید: «در این منطقه هیچ تدبیری برای معیشت مرزنشینان از ظرفیت مرز سیستان اتخاذ نشده است و بارها این پیشنهاد مطرح شده که در کنار جایگاه های جمع آوری گازوئیل در قالب طرح رزاق، یک جایگاه جمع آوری بنزین هم ایجاد شود؛ زیرا این افراد حاضرند بنزین را به قیمت نازل تر به جایگاه های جمع آوری سوخت بفروشند ولی برای کسب رزق، این گونه روی پل میلک به آنها بی احترامی نشود. متولیان امر می توانند از مسیر بازارچه میلک یا سایر گذرهای مرزی، به برخی از مرزنشینان براساس کد ملی مجوز دهند که یک مقدار سوخت را در یک بازه زمانی مشخص بفروشند تا معیشت شان تأمین شود».

تجارت در میلک می چرخد، اما نه به سود ایرانیان

بنا بر گفته این مقام محلی، «بازارچه مرزی میلک فعال است، اما برای منتفع شدن مرزنشینان باید مانند مرز میرجاوه اجازه دهند جامعه محلی در بازارچه فعالیت کنند. اکنون فقط تجار افغانستانی از بازارچه میلک منفعت دارند و اتباع ایرانی از این ظرفیت منفعت ندارند؛ زیرا بار و ناوگان متعلق به اتباع افغانستان است. باید مانند مرز میرجاوه اجازه تردد وانت و نیسان دهند تا جامعه محلی از ظرفیت بازارچه میلک بهره مند شود و مانند گذشته شرایطی گذاشته شود که محموله تاجر به جای حمل با ناوگان افغانستانی، با ناوگان ایرانی حمل شود. تحقق این امر نیازمند یک اراده است. ناوگان افغانستانی بدون پرداخت عوارض در بازارچه مرزی میلک تردد می کند و تنها عایدی آن برای اتباع ایرانی، فقط ۱۵۰ هزار تومان دستمزد کارگری است».

او همچنین تأکید می کند: «در سیستان تمام شغل های وابسته به آب، کاملا نابود شده است؛ بنابراین اجرای طرح ترانشیپ می تواند شغل پایدار با درآمد بالا برای جامعه مرزنشین فراهم کند. با این طرح، جلوی قاچاق موارد مخدر، قاچاق انسان و ... گرفته می شود. دست های پشت پرده بابت تردد ناوگان افغانستانی در ایران منفعت دارند و اجازه نمی دهند طرح ترانشیپ در پایانه مرزی میلک اجرائی شود. اعطای مجوز به شرکت های حمل ونقل از سوی سازمان راهداری رایگان است، اما شرکت های حمل ونقل این مجوز را در ازای حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان به ناوگان افغان می فروشند، درحالی که تردد ناوگان ایرانی صرفا درآمد سیمر دارد».